Decyzja małżonków o rozstaniu nie zawsze musi oznaczać rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Małżonkowie mogą zadecydować o separacji, zarówno tej faktycznej, jak i prawnej. Te instytucje różnią się od siebie, szczególnie pod względem skutków prawnych. Wiele osób zwraca się do mnie z zapytaniem, po przedstawieniu mi swojej sytuacji życiowej, czy w ich przypadku, bardziej zasadne będzie wszczęcie postępowania o separację czy o rozwód.
Co do zasady, żądanie separacji jest uzasadnione wtedy, gdy istnieje jeszcze szansa na pogodzenie małżonków. Rozwód zaś pojawia się w sytuacji, gdy nie ma już możliwości dalszego kontynuowania związku.
Kiedy sąd może orzec rozwód lub separację?
Przesłankami decydującymi o możliwości uzyskania rozwodu jest trwałe (nieodwracalne) i zupełne wygaśnięcie relacji pomiędzy małżonkami w trzech sferach życia: gospodarczej (np. osobne gospodarowanie pieniędzmi), fizycznej (brak pożycia fizycznego), emocjonalnej (brak pozytywnych uczuć „miłości” do małżonka).
Natomiast przesłanką orzeczenia separacji jest tylko zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, a więc istnieje jeszcze szansa na odbudowę relacji małżeńskich.
Kiedy sąd nie orzeknie o rozwodzie lub separacji?
Oprócz pozytywnych przesłanek, należy zwrócić również uwagę również na tzw. negatywne przesłanki, które przekreślają szanse na uzyskanie zarówno rozwodu, jak
i separacji.
W przypadku rozwodu, nie będzie on możliwy do uzyskania, jeśli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a także jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Podobnie w przypadku separacji, nie będzie ona możliwa, gdy wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Jaki są skutki orzeczenia rozwodu lub separacji?
Najważniejszym skutkiem orzeczenia rozwodu jest rozwiązanie małżeństwa. Jeżeli małżeństwo miało wspólne małoletnie dzieci, to w wyroku rozwodowym sąd orzeka także
o miejscu pobytu małoletnich dzieci, władzy rodzicielskiej, kontaktach z dziećmi oraz zakresie ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania (o alimentach) oraz ewentualnych alimentach na rzecz małżonka. W sytuacji gdy małżonkowie zamieszkują w jednej nieruchomości, sąd rozstrzyga także o sposobie korzystania z tejże nieruchomości. Sąd w wyroku rozwodowym na żądanie małżonków ustala także winnego za rozkład pożycia małżeńskiego bądź też rozwiązuje małżeństwo przez rozwód bez ustalania, która strona ponosi winę.
Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, z tym że separacja nigdy nie doprowadza do rozwiązania małżeństwa. Żaden z małżonków nie może zawrzeć nowego małżeństwa ani nie może wrócić do nazwiska noszonego przed ślubem.
Także w postępowaniu o separację, sąd orzeka o kwestiach związanych z małoletnimi dziećmi małżonków (podobnie jak w przypadku rozwodu) oraz na wniosek małżonków ustala winnego za trwały rozkład pożycia małżeńskiego bądź też orzeka separację bez ustalania, która strona ponosi winę. Małżonkowie mogą również wystąpić ze zgodnym wnioskiem o separację, w sytuacji gdy nie mają małoletnich dzieci. Właściwym trybem dla rozpoznania sprawy będzie postępowanie nieprocesowe. Wniosek może wówczas zostać sformułowany przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Rozpoznanie sprawy w trybie nieprocesowym będzie warunkowane przychyleniem się przez drugiego z małżonków do wniosku złożonego przez współmałżonka.
Orzeczenie separacji powoduje powstanie rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami. Dopiero zniesienie separacji powoduje przywrócenie poprzedniego małżeńskiego ustroju majątkowego (sprzed orzeczenia separacji).
Relacje pomiędzy małżonkami pozostającymi w separacji ulegają poniekąd zawieszeniu, a więc całkowicie nie wygasają. Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Jest obowiązek podobny do świadczeń alimentacyjnych pomiędzy małżonkami rozwiedzionymi.
Co w sytuacji gdy jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji a drugi rozwodu?
Zdarzają się również sytuacje w postępowaniu, w którym jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, zaś drugi orzeczenia rozwodu, to w takim przypadku gdy żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.
Kiedy można dokonać podziału majątku wspólnego małżonków?
Zarówno orzeczenie rozwodu, jaki i separacji powoduje ustanie ustawowej wspólności majątkowej (jeżeli taka pomiędzy małżonkami istniała). W praktyce doprowadza to do powstania żądania podziału majątku wspólnego. Majątek wspólny małżonkowie mogą podzielić w toku postępowania przed sądem, bądź u notariusza, a także bez udziału sądu czy notariusza, jeżeli w skład ich majątku wspólnego nie wchodziła nieruchomość. Podział majątku wspólnego jest możliwy również wcześniej, jeżeli strony w trakcie trwania związku małżeńskiego ustanowią rozdzielność majątkową. Takie rozwiązanie stosuje się często w sytuacjach gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarcza mogącą skutkować powstaniem zadłużeń.
Czy można rozwieść się u notariusza?
W ostatnim czasie w mediach pojawiła się informacja o tym, że Ministerstwo Sprawiedliwości rozważa wprowadzenie tzw. rozwodów notarialnych oraz ewentualnie rozwodów administracyjnych, w których alternatywą dla sądowego rozwiązania małżeństwa byłoby dokonanie tego w Urzędzie Stanu Cywilnego. Na chwilę obecną takie rozwiązanie jest niemożliwe i jedyną drogą na uzyskanie separacji lub rozwodu jest wszczęcie postępowania przed sądem okręgowym właściwym dla miejscowości, w której małżonkowie mają lub mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania – jeśli w okręgu tym nadal stale przebywa chociaż jedno z nich. Jeżeli żadne z małżonków nie mieszka w tym okręgu, wówczas sądem właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania pozwanego. Jeśli z kolei takiego ustalić nie można, pozew o separację lub rozwód należy wnieść do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania powoda.
Jakie są koszty procesu rozwodowego i separacyjnego?
Podstawowe koszty jakie trzeba ponieść wiążą się z opłatami sądowymi. Opłata sądowa w przypadku pozwu o rozwód to 600 zł, podobnie w przypadku pozwu o separację – również 600 zł. Wniosek o zgodną separację wiąże się z opłatą sądową w kwocie 100 zł.
Dodatkowe koszty wiążą się z uzyskaniem pomocy prawnej od profesjonalnego pełnomocnika np. adwokata, który może wnieść znaczący wkład w skuteczność i przebieg procesu i często są zależne od skomplikowania sprawy, postaw stron oraz tego czy małżonkowie są zgodni, co do wszystkich kwestii (np. co do władzy rodzicielskiej nad dziećmi, alimentów).
Istotnym aspektem jest również czas trwania procesu. Zazwyczaj proces separacyjny trwa krócej niż proces rozwodowy, szczególnie jeśli sprawa jest bezsporna.
W przypadku żądania ustalenia winy małżonka w sprawie, trzeba się liczyć z tym, że sąd wyznaczy kilka rozpraw aby rozpoznać i przeprowadzić wszystkie dowody,
a w szczególności przesłuchać świadków. Dłuższy czas trwania postępowania rozwodowego może również przekładać się na wyższe koszty związane z koniecznością uczestniczenia w kolejnych rozprawach czy konsultacjach z pełnomocnikiem.
Decydując się na wszczęcie postępowania rozwodowego lub separacyjnego, trzeba mieć na uwadze aspekty emocjonalne, prawne i finansowe. Indywidualna konsultacja może pomóc w oszacowaniu hipotetycznych kosztów i wyborze najlepszej drogi postępowania.
Masz pytania? Potrzebujesz pomocy prawnej adwokata? Skontaktuj się z nami.
